Η αρχαιοελληνική κουζίνα: το ελαιόλαδο και τα τσιγαρίδια

Μια γιορτή στο Παλαιοχώρι!

Είναι υπέροχο που στο Παλαιοχώρι μαγειρεύουν και τηγανίζουν νόστιμες, δικές τους (χωμάτινες θαρρείς) πατάτες στο εξαιρετικό extra παρθένο ελαιόλαδο της Μεγάλης Παναγίας.

Αποτελεί αξία μεγάλη, πράγμα πολύτιμο το να τηγανίζεις στην Ελλάδα με καλό ελαιόλαδο, σαν αυτό της Ανατολικής Χαλκιδικής. Στη δική μας χώρα (της ελιάς) το ελαιόλαδο αποτελεί το σπουδαιότερο εθνικό προϊόν: η θεϊκή του πίκρα, το λαχταριστό πικάντικο της γεύσης του και όλα τα σύνθετα αρωματικά του στοιχεία δημιουργούν ένα γευστικό ευεργέτημα.

Το ελαιόλαδο διαδραμάτιζε βασικό ρόλο στην ιστορία κα τον πολιτισμό των αρχαίων Ελλήνων. Αποτελούσε βασικό στοιχείο της διατροφής τους, καθώς οι Έλληνες έτρωγαν πολύ ψωμί που βουτούσαν στο λάδι.

Σήμερα στο Παλαιοχώρι, οι Μωμόγεροι από τη Βέροια και οι συντοπίτες του Zorba the Greek, χορεύουν γύρω από τις υπαίθριες πυροστιές όπου οι τηγανιτές πατάτες και τα τσιγαρίδια τσιρτσιρίζουν, την ίδια στιγμή που το αρχαιοελληνικό δρώμενο γαστρονομίας και πολιτισμού ξεκινά!

Ξεχωριστή γιορτή: για λίγους και εκλεκτούς!

Μια αναλυτική περιγραφή της ιστορίας και της καταβολής εθίμου που θα αναβιώσει:

Από την αρχαιότητα και για πάρα πολλούς αιώνες, πριν η επιστήμη ερμηνεύσει τα φυσικά φαινόμενα, οι άνθρωποι έκαναν δεήσεις στη φύση ή στους Θεούς για να επιτύχουν ευεργετικές επιδράσεις, όπως η βροχή σε περιόδους εκτεταμένης ανομβρίας.

Οι αρχαίοι Έλληνες έκαναν συχνά τέτοιες δεήσεις προς τον νεφεληγερέτη Δία φωνάζοντας, «Ύσον, ύσον, ώ φίλε Ζευ κατά της αρούρας των Αθηναίων και των πεδίων.», δηλαδή, «Βρέξε, βρέξε, αγαπημένε Δία στη γη και τις πεδιάδες των Αθηναίων.». Στην Ιλιάδα επίσης στο στίχο Μ 25 γίνεται επίκληση στο Δία να βρέξει.
Οι αρχέγονες αυτές συνήθειες συναντώνται για αιώνες στην Ελλάδα και στον Πόντο. Στην Ελλάδα το λαϊκό δρώμενο ονομαζόταν περπερούνα, περπερίτσα, πιρπιρούνα, ενώ στον Πόντο κουσκουτέρα, κουσκουτούνα, κουσκουτούρα, κουσκουτάνα. Κοινή συνισταμένη όλων η επίκληση στα θεία για πρόκληση βροχής σε περιόδους ξηρασίας.
Το δρώμενο στην κυρίως Ελλάδα είχε μικρές παραλλαγές. Επέλεγαν κατά προτίμηση ένα ορφανό μικρό παιδί, το στόλιζαν με λουλούδια και ο αγερμός πήγαινε σε κάθε σπίτι, όπου οι νοικοκυρές κατάβρεχαν το κεφάλι του παιδιού με έναν κουβά νερό και φιλοδωρούσαν την πομπή.

Περπερούνα περπατεί
Τον Θεό παρακαλεί
Θε μου βρέξε μια βροχή
Να φυτρώσουν και ν΄ ανθίσουν
Τα σιτάρια, τα βαμπάκια
Και τα τρυφερά τα χορταράκια.
Υπάρχουν πολλές παραλλαγές του παραπάνω τραγουδιού σε πολλές περιοχές της Ελλάδας.

Στον Πόντο συναντούμε το εθίμο σε πολλές περιοχές με τα ίδια πάνω κάτω χαρακτηριστικά. Οι Πόντιοι το έφεραν μαζί τους στην Ελλάδα – διατηρήθηκε μέχρι τη δεκαετία του ’60.

Στον Πόντο, κυρίως στην περιοχή της Χαλδίας, σε εποχές παρατεταμένης ανομβρίας, έκαναν θρησκευτικές λιτανείες και δεήσεις. Παράλληλα και κοντά σ΄ αυτές συνηθιζόταν και το έθιμο της κουσκουκούρας ή κουσκουτέρας ή κουσκουτάνας. Η λέξη σύμφωνα με τον Άνθιμο Παπαδόπουλο είναι αγνώστου ετύμου, ενώ ο Δημοσθένης Οικονομίδης θεωρεί ότι είναι αρμένικης προέλευσης. Μία ετυμολογική εξήγηση δίνουν οι Τομπαΐδης – Συμεωνίδης, οι οποίοι ετυμολογούν τη λέξη από τις τουρκικές kuṣ = πουλί και kork = φόβος και κατάληξη – ούρα με ανομοιωτική αποβολή του ρ.

Πολλοί νέοι και ηλικιωμένοι αυθόρμητα μαζεύονταν και κατασκεύαζαν από δύο ξύλα ένα σκιάχτρο, την Κουσκουτέρα και το έντυναν με ρούχα παλιά και το παρέδιδαν σε δύο νέους, οι οποίοι το κρατούσαν από τις δυο άκρες. Ένας άλλος νέος κρατούσε πιο μπροστά ένα κόσκινο. Στην πομπή συμμετείχε πλήθος κόσμου.

Με τη συνοδεία και άλλων παιδιών πήγαιναν σε όλα σπίτια τραγουδώντας:
Κουσκουκούρα μαντακούρα
Ασ΄ ΄ς σον Θεόν βροχήν θέλομεν
΄ς σου τσιφτσή (γεωργού) το χωράφ΄
΄ς σο στενόν ΄ς σο σοκάκι΄
Και ΄ς σ΄ έμορφον τ΄ ομάλ΄(πεδιάδα).
Στη Σάντα του Πόντου έλεγαν χαρακτηριστικά:
Λάει –λάει κουσκουτέρα
πάει ο ήλιον και έρται η δύσα
και τρανύνουν τα χορτάρια.

Καμιά φορά οι στίχοι του άσματος ήταν και τούρκικοι απευθυνόμενοι προφανώς και στους Τούρκους συνοίκους, οι οποίοι επιθυμούσαν εξίσου την ευεργετική βροχή για τα χωράφια και τις καλλιέργειες τους, καθώς κοινή ήταν η μοίρα τους.
Τα παιδιά επισκέπτονταν τα σπίτια και οι νοικοκυρές κατάβρεχαν το ομοίωμα, καμιά φορά και τα παιδιά χάριν αστεϊσμού. Μετά φιλοδωρούσαν τα παιδιά με στραγάλια, αβγά, βούτυρο και άλλα καλούδια ότι είχε η καθεμιά τους.
Ακολούθως η πομπή πήγαινε στην εξοχή, κρεμούσε σ΄ ένα δέντρο την κουσκουτούρα και έτρωγαν όλοι μαζί τα φαγώσιμα. Στη συνέχεια αναζητούσαν ένα φίδι και αν τελικά το εύρισκαν, το σκότωναν και το έκαιγαν στην πλατεία του χωριού, σύμφωνα με τις πληροφορίες που μας δίνει σε οικείο άρθρο του ο Δημοσθένης Οικονομίδης. Πίστευαν ότι με εξιλαστήριο θύμα το φίδι θα ακολουθούσε η ευεργετική βροχή. Σε άλλες περιοχές η πομπή κατέληγε σε ένα πηγάδι ή ποτάμι όπου βύθιζαν μέσα το ανδρείκελο και αυτόν που κρατούσε το κόσκινο. Αμέσως μετά έστηναν γλέντι τρώγοντας και πίνοντας.

Συνήθιζαν επιπροσθέτως τα παιδιά να μαζεύουν μικρές πλάκες, τόσες όσες ήταν τα χρόνια του καθενός, και πάνω σ΄ αυτές χάραζαν το μονόγραμμα του Ιησού Χριστού με έναν σταυρό. Έτσι πίστευαν ότι με την βοήθειά του θα προκληθεί η βροχή.