Η Στρατονίκη
Η Στρατονίκη αποτελεί ημιορεινό οικισμό του Δήμου Αριστοτέλη, σκαρφαλωμένη στο Αριστοτελικό Όρος, με άπλετη θέα στον Ακάνιο Κόλπο και στον Άθωνα. Διαθέτει όμως και πολλά χιλιόμετρα ακτογραμμής στις περιοχές «Ζέπκο», «Κουρί», «Μαρμάρι», κλπ.
Συγκαταλεγόταν στα ξακουστά Μαντεμοχώρια και οι κάτοικοί της παραδοσιακά εργάζονταν στα μεταλλεία. Εικάζεται ότι κτίστηκε από τον βασιλιά της Μακεδονίας Περδίκκα προς τιμή της αδερφής του Στρατονίκης. Ουσιαστικά το σημερινό χωριό, με τους περίπου 800 κατοίκους, είναι ενωμένο με τα Στάγειρα.
Η ιστορία της περιοχής συνδέεται με την πλούσια σε μεταλλεύματα –κυρίως άργυρο– γη από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Κάποια από τα παλιά σπίτια της Στρατονίκης έχουν συντηρηθεί. Ανάμεσα σ’ αυτά ξεχωρίζει το τετραώροφο αρχοντικό Αθανασιάδη. Το είχε ένας ηλικιωμένος Κωνσταντινουπολίτης έμπορος που ήρθε εδώ το 1890. Το σπίτι ήταν επιπλωμένο με πολυτέλεια -είχε έως και πόμολα από ασήμι.
Μερικά ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Η Στρατονίκη γνώρισε μεγάλη ακμή από το 1530 μ.Χ., αφότου ο σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Α’ αναδιοργάνωσε τα μεταλλεία της οθωμανικής αυτοκρατορίας, που ήταν γνωστά στην περιοχή από τους βυζαντινούς χρόνους, ως Σιδηροκαύσια ή Σιδερόκαψα (Σεντέρ-καπισί). Η ακμή των μεταλλείων μετέβαλε την Στρατονίκη σε ένα μεγάλο και ακμαίο κέντρο, καθώς δούλευαν εκεί περί τους 6.000 εργάτες, σε 500-600 φούρνους, διάσπαρτους μέσα στα βουνά. Από τα χρόνια εκείνα εκτός από Έλληνες, συνέρρεαν στην περιοχή και εργάτες άλλων εθνικοτήτων, όπως Βούλγαροι, Σέρβοι, Βλάχοι, Κιρκάσιοι, Τούρκοι, Αλβανοί, Εβραίοι, ακόμα και Γερμανοί ως τεχνικοί.
Η περιοχή είχε γίνει μια μικρή… Βαβέλ, καθώς ακούγονταν πολλές γλώσσες από τους εργάτες που είχαν εισρεύσει από παντού. Άκουγε κανείς ελληνικά από εργάτες και κατοίκους των γύρω χωριών, ισπανοεβραϊκά από τους πολλούς Εβραίους εμπόρους και σαράφηδες, αλλά και πολλές βαλκανικές γλώσσες. Το περίεργο ήταν ότι το Σάββατο έκλειναν τα καταστήματά τους οι Εβραίοι και νέκρωνε η αγορά, ενώ την Κυριακή δεν δούλευαν οι Χριστιανοί. Έτσι, παραδόξως, τηρούνταν ένα ιδιότυπο… Σαββατοκύριακο αργίας!
Στα Σιδηροκαύσια λειτουργούσε νομισματοκοπείο από την εποχή του Μουράτ του Β’ (1421-1451). Πάντως, στα μέσα του 16ου αιώνα, υπολογίζεται ότι ο σουλτάνος έπαιρνε κάθε μήνα από τα μεταλλεία μετάλλευμα αξίας 20.000-30.000 χρυσών νομισμάτων –ποσό τεράστιο για την εποχή.